امروزه جهانیان هلال را نماد اسلام می دانندواین نماد بر پرچم شمار زیادی از كشورهای اسلامی نظیر الجزایر ، آذربایجان ، مالزی ، موریتانی ، پاكستان ، تونس ، تركیه ، تركمنستان  ، ازبكستان وحتی به گونه ای ایران نقش بسته است. افزون بر آن در نقش سازمانها و نهادهای بین المللی ویژه مسلمانان یا كشورهای اسلامی و مهمترینشان سازمان جهانی صلیب سرخ و هلال احمر ، نمود عینی آنرا می توان دید.

اما آیا براستی هلال و یا ستاره همراه آن می تواند با اسلام ارتباط داشته باشد؟ هلال و ستاره نشان دهنده چیست و چه معنای نمادینی در دل خود نهفته است؟ از چه زمان بر بستر اسلام گسترانیده شده و آیا در مقام نماد آخرین دین آسمانی معتبر بازگو كننده هویت آن است؟
نماد هلال به چندین هزار سال پیش از اسلام باز می گردد. تعیین ریشه های دقیق این نماد دیرین كاری دشوار است ،اما بسیاری براین رای هستند كه بکارگیری آن به مردمان آسیای میانه و سیبری باستان باز می گردد كه خورشیدو ماه و خدایان آسمانی را پرستش می كردند.

همچنین گزارشهایی در دست است كه نماد هلال وستارة باز نمایی از تانیت(Tanit)بت یا الهه كارتاژها و دیانا(Diana)بت یا رب النوع یونانی است.
 مردمی كه در شهر بیزانس(قسطنطنیه یا اسلامبول که امروزه استانبول نامیده می شود) می زیستند نماد هلال ماه را اختیار كردند. بنابر برخی روایتها گزینش نماد به سبب احترامی بوده كه این مردم برای دیانا،الهه یونانی قائل بود.
 منابع دیگری اشاره می كند كه این نماد به نبردی باز می گردد كه در آن رومی ها در روز اول ماه ، بربرها(اقوام گت) را شكست دادند.

البته روایت درست تر این است که:  نخستین كسی كه در آن روزگار كهن ، گستاخانه قدبرافراشت وقصد گرفتن شهر بیزانس را داشت ، فیلیپ مقدونی پدر اسکندر بود كه فرمانروای جوان كشوری نو بنیاد و نیرومند بود و با چشمانی حریص به بیزانس پر جوش و خروش می نگریست.
تدبیر جنگ فلیپ برای به دست آوردن بیزانس این بود كه غفلتا بر آن بتازد. پس در انتظار شبی تاریك و طوفانی نشست و سرانجام شبی كه همه مردمان شهر در بستر گرم آرمیده بودند و از باروهای شهر بالا رفتند و از راههای نهانی و زیر زمینی به شهر در آمدند و آهسته وآرام در كوچه های ساكت شهر خزیدند ولی ناگهان باد تغییر جهت داد و ابرهای طوفان زا ابرها را با خود برد و ماه درخشید. ماهتاب چنان زیبا و درخشان بود كه سگها یكی پس از دیگری پارس كردند آغاز كردند و ناگهان همة شهر را بانگ و غوغای سگها فرا گرفت (مه فشاند نور وسگ عوعو کند). اهالی شهر از خواب پریدند و متوجه شدند كه دشمن به شهر در آمده  است. پس سلاح به دست گرفتند و بیش از آن كه شب به پایان برسد هر مقدونی را كه در شهر دیدند كشتند. مقدونیان كه وضع را چنان دیدند پای به گریز نهادند.
بیزانسیها این پیروزی بر فلیپ و سپاهیان او را معجزه خدایان دانستند و از آن روز، شكل ماه نو را، كه یاد آور پیروزی بر دشمن بود، بر سكه های خویش زدند و بر درفشهای خود سوزن دوزی كردند .
ماه نو اندك اندك رمز و نشانه شهر بیزانس  شد (چه در دوران بت پرستی و چه در دوران مسیحیت) و امروز هم بر پرچم فاتحان قسطنطنیه همچنان باقی است.

 به هر صورت هلال ماه دیر زمانی پس از ظهور مسیح (ع)، نماد شهر بیزانس بودو در حقیقت جامعه نوپای مسلمانان نمادی نداشتند .در زمان حضرت محمد (ص) سپاه و کاروان مسلمانان برای معرفی هویت خود از پرچمهای ساده به رنگهای سیاه ، سرخ ، سفید یا سبز استفاده می كردند.
خلافت عثمانی نماد هلال و ستاره را به جهان اسلام آوردند. تركها كه در سال (1453 م.832 ه ش)قسطنطنیه را گرفتند و امپراتوری بیزانس را سرنگون كردند پرچم و نماد شهر مسیحی را پذیرفتند. سلطان محمد فاتح امپراتور عثمانی نماد هلال را خوش یمن می دانست  بنابراین آنرا نگه داشته ونمادسلسلة خویش ساخت. او رویای گسترش هلال ماه را از یك سوی زمین تا دیگر سوی آن در سر می پروراند. امپراتوری عثمانی صدها سال بر جهان اسلام حكم راندوتنها کشور ایران بود که در برابر زورگویی وکشورگشایی آنهاایستاد(در زمان صفویان ، افشاریان ، زندیان و قاجاریه).

 پس از صدها جنگ با كشورهای اروپایی از جمله جنگهای صلیبی ، نماد این خلافت در اذهان جهانیان به مثابه مظهر و تجلی دین اسلام در آمد. بر مبنای همین تاریخچه بسیاری از مسلمانان از بکارگیری آن بهعنوان نماد دین اسلام سرباز می زدند و معتقد بودند که دین اسلام به لحاظ تاریخی بدون نماد است.
شاید امروزه پذیرش آسان این نماد از سوی مسلمانان به سبب نسبت ذهنی هلال با ماه های قمری باشد كه از تقویم قمری برای شناسایی اعیاد و اوقات مذهبی و فرایض و مناسك مقدس نظیر حج استفاده می شود. در زمانهایی مانند عید فطرهم با رویت هلال ،ماه شوال تعیین می شود. از این رو هلال ماه درنجوم اسلامی از دیر باز تا كنون ، اهمیت وافری داشته است. اما باید توجه داشته كه در اینجا سخن از نماد دین است و بی شك نمادی نظیر هلال ماه و ستاره پنج پر نمی تواند و اصولا نباید در مقام نشان دهنده دینی ، نظیر اسلام قرار گیرد.

نتیجه ای که از این نوشتار می گیریم این است که هلال در مرحله نخست نشان بت پرستان یونانی و رومی بوده است که سپس تبدیل به نماد مسیحیان بیزانس (روم شرقی) شده است.
هنوز پس از گذشت 28 سال سازمان جهانی صلیب سرخ، افزون بر صلیب دو شکل هلال سرخ و شیر و خورشید را نماد جهانی خود می داند.
در نوشتاری دیگر در آینده در مورد اینکه شیر و خورشید نمادی کاملا ایرانی و حتی اسلامی است سخن خواهم گفت.

منابع:

۱- ماهنامه  پیام هلال ، شماره 110،آبان 84 ، صفحه 22
2- سقوط قسطنطنیه نوشته برناردین کیلتی ، برگردان مصطفی مقربی، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی ، صفحه 23- 24